“Chảy máu mũi là chảy máu từ bên trong mũi, máu có thể chảy ra phía trước mũi hoặc chảy ngược ra sau họng.
Là bệnh lý cấp cứu và khá phổ biến thuộc chuyên khoa Tai mũi họng. Bệnh nhân chảy máu mũi cần tới các cơ sở y tế gần nhất để Bác sĩ chuyên khoa Tai mũi họng kiểm soát tình trạng chảy máu, tìm nguyên nhân và tư vấn kế hoạch điều trị”
1. Tình trạng chảy máu mũi
Một Báo cáo về Khảo sát chăm sóc y tế cấp cứu bệnh viện ( The National Hospital Ambulatory Medical Care Survey ) thu thập dữ liệu chăm sóc y tế tại Khoa cấp cứu tại Hoa Kì từ 1992 tới 2001 được Bác sĩ Tai mũi họng thăm khám ghi nhận bệnh nhân chảy máu mũi có sự phân bố nhiều nhất ở 2 nhóm tuổi : trẻ em dưới 10 tuổi và người già trong khoảng 70-79 tuổi.
Chảy máu mũi được chia thành : Chảy máu mũi trước và chảy máu mũi sau
Tình trạng chảy máu mũi trước rất phổ biến, chủ yếu gặp ở trẻ em. Theo một báo cáo khoa học gần đây, cứ 4 trẻ thì có 3 trẻ ít nhất một lần bị chảy máu mũi. Chảy máu mũi ở trẻ em khỏe mạnh thường tự giới hạn, thường gặp ở vị trí điểm mạch Kisselbach (Little’s aera), nguyên nhân ngoáy móc mũi, viêm mũi.
Tình trạng chảy máu mũi sau khoảng 5%-10%, vị trí phía sau ở thành bên hoặc vách ngăn mà không nhìn thấy khi soi khám mũi trước. Chảy máu mũi sau thì phổ biến hơn ở người lớn và thường khó khăn trong cầm máu. Các nguyên nhân có gồm có: tự phát không rõ nguyên nhân, bệnh lý u vùng mũi xoang và vòm họng, viêm xoang – nấm xoang, một số bệnh lý hệ thống khác như: bệnh lý máu, di truyền, tăng huyết áp.
Hình 1: Vị trí và phân bố mạch máu Kisselbach (Little’s area) ( Vị trí chảy máu phổ biến, đây là nơi hội lưu mạch máu, dễ tổn thương dưới tác động: ngoáy, móc, dụi mũi, hắt hơi, hỉ mũi mạnh,….. )
 |
Hình 2: Hình ảnh nội soi mũi tình trạng viêm mũi và sung huyết, phù nề điểm mạch Kisselbach (Little’s area) |
2. Các nguyên nhân chảy máu mũi
- Chấn thương, ngoáy móc mũi: Một số bệnh nhân có tình trạng thường xuyên ngoáy, móc mũi, dụi mũi, xì mũi mạnh là nguyên nhân vỡ các mạch máu gây chảy máu mũi.
- Viêm mũi xoang: Các nguyên nhân viêm mũi dị ứng, viêm xoang mạn tính gây nên tình trạng viêm, sung huyết niêm mạc mũi xoang, mạch máu niêm mạc mũi xoang yếu tố nguyên nhân và thúc đẩy chảy máu cam.
- Vẹo vách ngăn: Vẹo vách ngăn phần trước là thường gây chảy máu mũi tái phát khi bệnh nhân dụi mũi, rửa mặt.
- Sử dụng thuốc hoặc bất thường rối loạn đông cầm máu: Bệnh nhân sử dụng thuốc chống đông hoặc có tình trạng bất thường rối loạn đông cầm máu có thể nguyên nhân chảy máu kéo dài, dai dẳng
- Tăng huyết áp: Theo Khảo sát chăm sóc y tế cấp cứu bệnh viện Hoa Kỳ với những bệnh nhân nhập viện vì chảy máu mũi, một số trường hợp có mối quan hệ liên quan của Tăng huyết áp và chảy máu mũi.
- Vô căn: là trường hợp chảy máu mũi tự phát, không rõ nguyên nhân.
- U vùng mũi xoang và vòm họng: Trường hợp bệnh nhân chảy máu kéo dài hoặc thường tái phát cần được nội soi vùng mũi và vòm họng để kiểm tra.
Hình 3: U xơ mạch vòm mũi họng (Juvenile Nasopharyngeal Angiofibroma – JNA) gây chảy máu ở trẻ nam vị thành niên
3. Xử trí chảy máu mũi
Trong phần lớn các trường hợp (90%), chảy máu xuất phát từ điểm mạch Kiesselbach (Little’s area) và có thể kiểm soát dễ dàng. Tư thế người bệnh ngồi, đưa người ra phía trước, xì nhẹ dịch và máu cũ nếu có, đè ép cánh mũi.
Lưu ý: Đè ép cánh mũi đúng là sử dụng ngón cái và ngón trỏ bóp chặt cánh mũi 2 bên ( 1/3 dưới mũi ), đủ chặt và liên tục đủ ít nhất 5 phút
Hình 4 : Đè ép cánh mũi, liên tục, bóp chặt > 5 phút
Đè ép cánh mũi xác định là thành công khi
- Ngưng chảy máu mũi sau ít nhất 5 phút đè ép cánh mũi hoặc
- Sau ít nhất 5 phút bệnh nhân có giảm chảy máu mũi và thực hiện đè ép cánh mũi lần 2 ít nhất đủ 15 phút nữa.
- Khám chuyên khoa Tai mũi họng để tìm nguyên nhân và điều trị
Trường hợp thất bại với đè ép cánh mũi, bệnh nhân cần tới ngay cơ sở y tế gần nhất để khám và cầm máu mũi.
4. Khám và điều trị
Bác sĩ Tai mũi họng sẽ khám và/hoặc nội soi kiểm tra nguyên nhân, kiểm soát tình trạng chảy máu và lên kế hoạch điều trị.
Đối với trường hợp chảy máu thường tái phát, chảy máu lượng nhiều sẽ được bác sĩ sẽ được khám, tư vấn và thực hiện các điều trị, can thiệp bổ sung như: nhét vật liệu cầm máu, đốt cầm máu mũi, phẫu thuật lấy u/nấm điều trị nguyên nhân, tắc mạch,….
Hình 5: Bệnh nhân N.T.H 49 tuổi, vào viện vì tình trạng nhức đầu, nghẹt mũi, hơi thở hôi, chảy máu mũi Trái thường tái phát. Phát hiện sớm và nhập viện với chẩn đoán viêm xoang hàm do nấm, được chỉ định phẫu thuật nội soi lấy nấm để điều trị nguyên nhân tại Khoa Tai mũi họng Bệnh viện Quốc tế Becamex, tránh biến chứng ổ mắt, sọ não.
Hình 6: Kết quả sau phẫu thuật bệnh nhân N.T.H 49 tuổi, chảy máu cam nguyên nhân Viêm xoang do nấm Aspergillus.
KẾT LUẬN:
Chảy máu mũi là một cấp cứu Tai mũi họng, nhưng phần lớn các trường hợp, 90% chảy máu từ điểm mạch Kiesselbach nên dễ dàng có thể kiểm soát chảy máu bằng đè ép cánh mũi.
Một số trường hợp chảy máu nặng có thể biến chứng, nguy hiểm đến tính mạng. Các trường hợp chảy máu mũi cần được thăm khám bác sĩ Tai mũi họng để tìm nguyên nhân và lên kế hoạch điều trị.
Tài liệu tham khảo
- Tunkel, D. E., Anne, S., Payne, S. C., Ishman, S. L., Rosenfeld, R. M., Abramson, P. J., Alikhaani, J. D., Benoit, M. M., Bercovitz, R. S., Brown, M. D., Chernobilsky, B., Feldstein, D. A., Hackell, J. M., Holbrook, E. H., Holdsworth, S. M., Lin, K. W., Lind, M. M., Poetker, D. M., Riley, C. A., … Monjur, T. M. (2020). Clinical practice guideline: Nosebleed (epistaxis). Otolaryngology–Head and Neck Surgery, 162(S1), S1–S38. https://doi.org/10.1177/0194599819890327
- , , , , , Epidemiology of epistaxis in US emergency departments, 1992 to 2001. Ann Emerg Med. 2005; 46: 77–81.
